Porozmawiajmy o…
szanowaniu siebie mimo różnic

 

 

Zanim porozmawiasz z dzieckiem

 

W każdej grupie ktoś się wyróżnia – czasami wyglądem, czasami pochodzeniem, sytuacją życiową, niekiedy zachowaniem.Czy w związku z tym jest inaczej traktowany? Jak wygląda przestrzeganie zasad związanych z szanowawaniem odmienności? Czy ludzie zwracają się do siebie miło? Czy dochodzi do przezwisk i wyśmiewania? Czy ludzie trzymają się swojej grupy i innych wpuszczają z niechęcią lub wcale? Kto jest outsiderem i trzyma się na boku mimo prób nawiązania relacji?  
Odpowiedz sobie na pytania, co ciebie drażni w różniących się czymś od grupy osobach i jaka jest twoja tolerancja na różnorodność. A może i ty doznałaś / doznałeś kiedyś wykluczenia, pominięcia lub ktoś wyśmiewał się z ciebie?

 

Po co rozmawiać o tolerancji?

 

Dzieciom (a także wielu dorosłym) tolerancja myli się z akceptacją, a to różne pojęcia. Warto uświadamiać różnicę między wyrażaniem swojego zdania i poglądów a robieniem komuś przykrości czy
wręcz krzywdy. To dobra okazja do zastanowienia się (kolejny raz) nad elementarnymi zasadami społecznymi, zapewniającymi dobre samopoczucie oraz pozwalającymi każdemu postrzegać siebie jako odrębną, inną osobę.
 

Co dzieci zyskają dzięki rozmowie?
 

Dzieci przekonają się, że każdy jest inny i niepowtarzalny. Uświadomią sobie, że różnorodność jest zasobem. Będą wiedziały, że czymś innym jest powiedzenie, iż nie podoba nam się określone zachowanie koleżanki czy kolegi, a czym innym krytyka jej / jego osoby/. Będą się czuły bezpieczniej  w grupie, w której dba się o przestrzeganie zasad.
 

Warunki rozmowy
 

W czasach nietolerancji, hejtowania i niszczenia ludzi temat akceptowania siebie wzajemnie mimo różnic jest zawsze aktualny. Często pojawiają się zachowania nietolerancyjne i łamane są zasady szacunku wobec siebie.

 

Każdy jest inny

 

Zapytaj dziecko, czy wie, że na świecie nie ma dwóch takich samych osób. Pewnie będzie chciało podać swoje przykłady podobieństw i różnic. Wysłuchaj spokojnie. Mogą się pojawić wątki dotyczące bliźniąt jednojajowych, linii papilarnych, przebierania się za kogoś, bycia podobnym do taty lub mamy. Możesz także sama / sam podsycać tę część rozmowy, kiedy będziesz wprowadzać inne tematy. W podsumowaniu powiedz: Nie ma na świecie dwóch takich samych osób. Każdy z nas jest jedyny i niepowtarzalny. Każdego coś wyróżnia.

 

Czym ty wyróżniasz się z grupy?

 

Zapytaj dziecko, co je odróżnia od innych dzieci z grupy. Może potrafi robić coś, czego nikt inny nie umie, albo interesują się czymś szczególnym. To trudny moment rozmowy, bo chodzi raczej o to, by samo wyszukało te cechy i umiejętności. Od twojego wyczucia i sytuacji  będzie zależeć, czy możliwe okaże się podpowiadanie, np. Ty jesteś najwyższa/y – to cię wyróżnia, Tomku – wiem, że świetnie znasz się na owadach – ta wiedza powoduje, że się wyróżniasz. Prowadź tę część rozmowy na poważnie i bardzo uważnie. Gdyby pojawiły się przykre komentarze lub żarty, powstrzymaj je:
Teraz uczymy się być miłymi dla każdego, także dla osób, które się od nas różnią; wiem, że ty (Tomku,
Zosiu) też to potrafisz albo: Teraz nie rozmawiamy na żarty, tylko na serio. 
Także ty możesz powiedzieć, czym wyróżniasz się wśród innych ludzi, np. jestem najstarsza / najstarszy,

jestem dorosła / dorosły, mam prawo jazdy. Możesz to powiedzieć na początku i w ten sposób dać dziecku przykład.

 

Różne potrzeby

Powiedz: Ludzie różnią się także potrzebami. W tej chwili ktoś potrzebuje coś zjeść, bo jest głodny, ktoś chce się przytulić, a ktoś chce pobawić się z kolegą lub pobiegać na świeżym powietrzu. Czasami jest tak, że to, czego potrzebuje jedna osoba, kłóci się z tym, czego potrzebuje druga. Zapytaj: Jak myślisz, co wtedy może się stać? Przypomnij, żeby odzywać się do siebie z szacunkiem. Zapytaj dziecko o możliwe pozytywne rozwiązania. Najlepiej, by sytuację doprowadzić do pozytywnego końca – porozumienia. Podpowiedzi są jak najbardziej wskazane. Po zakończeniu odgrywania skomentuj: Często się tak dzieje, że ktoś potrzebuje czegoś innego niż kolega czy koleżanka. Ważne, żeby o tym mówić i traktować się z szacunkiem.

 

Gdy inni się ze mnie śmieją

 

Zapytaj dziecko, czy zdarzyło się mu, że ktoś się z niego/ z niej śmiał lub było świadkiem wyśmiewania innej osoby. Można się spodziewać, że padną takie przykłady: Kolega śmiał się z mojego nazwiska; Koleżanka mówiła, że mam dziwne okulary; Kuzyn wołał za mną, że powoli biegam.  Zapytaj dziecko, co można zrobić w sytuacji, gdy ktoś się z nas wyśmiewa. Padną różne pomysły: powiedzieć mu, że sam jest powolny / dziwny, śmiać się z niego, nie bawić się z nim, powiedzieć mu, że jest mi przykro, poskarżyć pani. Każdy z pomysłów przeanalizujcie – zadaj dziecku pytanie: Czy to pomoże się porozumieć? Wtedy okaże się, że wszystkie sposoby „odwetowe” i agresywne nie dają możliwości rozwiązania problemu (często go nasilają). Powiedz dziecku: staraj się wykorzystywać tylko takie sposoby, które pozwalają  dojść do porozumienia.
Pokaż dziecku, w jaki sposób może się zachować. W takich sytuacjach dobrze jest powiedzieć komuś:
– jak się czujemy (Smutno mi, gdy mnie przezywasz) i / lub – na czym nam zależy (Chcę, żebyś przestał tak do mnie mówić). Jeśli to nie pomoże, można odejść do innego kolegi / koleżanki albo poprosić dorosłego o pomoc w rozwiązaniu sprawy.

 

Przywołanie zasad

 

Powiedz dziecku: Zasady społeczne służą temu, by wszyscy ludzie mogli czuć się dobrze w różnych okolicznościach. Przypomnijcie sobie zasady panujące w Waszym domu. Wymieńcie je po kolei i omówcie. Zapytaj dziecko: Madziu, a jak rozumiesz naszą zasadę, że codziennie miło się do siebie zwracamy? – trwa to chwilę, a przynosi efekt na cały dzień.
Jeśli nie macie swojego spisu zasad, zachęcamy do stworzenia go przy okazji tej rozmowy. Nie chodzi o gotowe katalogi czy wydrukowane plakaty, ale o wyodrębnienie dwóch lub trzech zasad, które będą „żywe”, bo obecne na co dzień, do których można (a nawet trzeba) odwołać się podczas różnych sytuacji. 

Zasady, które wydają się naczelne dla kształtowania postaw tolerancji, to:

• Miło się do siebie zwracamy / Zwracamy się do siebie z szacunkiem (po imieniu, bez wyzwisk,

przezwisk, krzyków, oskarżeń…).

• Słuchamy się wzajemnie / Nie przerywamy sobie / Gdy jedna osoba mówi – inni słuchają.

Powiedz: Te zasady dotyczą każdej osoby z naszej rodziny. Każdy ma prawo do bycia traktowanym miło
i z szacunkiem. O to dbamy w naszej rodzinie.

 

W rozmowie możesz:

 

zrobić razem z dzieckiem symboliczny mur z cegiełkami – każda cegiełka (prostokątny kawałek kartki) to cecha indywidualna dziecka, o której mówiło w rozmowie i przeniosło w sposób symboliczny na papier; naklejcie cegiełki na większy arkusz – możecie tę pracę nazwać: Mocne strony albo W różnorodności nasza siła; przeczytać dziecku bajkę/opowieść o bohaterze, który czuje się odrzucony, np. o Franklinie; obejrzeć w internecie lub albumie, jak różnią się wyglądem twarze osób mieszkających w różnych zakątkach świata.

 

W jaki sposób możesz wykorzystać tę rozmowę?

Odwołanie się do różnic jest bardzo przydatne w rozwiązywaniu sytuacji konfliktowych. Gdy takie się pojawią, możesz przypomnieć waszą rozmowę: Ja potrzebuję … (odpocząć w ciszy), a ty masz ochotę… (pośpiewać). Jak to rozwiązać? Im częściej dziecko będzie szukało samodzielnie rozwiązań, tym łatwiej będzie mu porozumieć się w sytuacji, gdy się różni. Możesz wtedy podpowiadać dziecku: Powiedz teraz, jak się czujesz i czego byś chciał / chciała. A teraz twoja kolej.
W każdej trudnej sytuacji odwołuj się do zasad.

 

 

Aleksandra Ksokowska-Robak, Katarzyna Zeh